منداڵه جه‌نگاوه‌ره‌كان قوربانیانی جه‌نگ و دوای جه‌نگ
چه‌ند وانه‌یه‌كی ساڵه‌كانی جه‌نگ و ئاشتی له بۆسنه‌و هه‌رسك
“هێزه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان پیان وابوو ته‌نیا به بنیاتنانه‌وه‌ی خانوبه‌ره‌كان و پێشكه‌شكردنی خزمه‌تگوزاری و گه‌ڕانه‌وه‌ی خه‌ڵك بۆ سه‌ر كاره‌كانیان هه‌موو شتێك باش ئه‌بێت، به‌ڵام له‌ڕاستیدا ئه‌وه‌ی گرنگ بوو بنیاتنانه‌وه‌ی نه‌فسیه‌ته‌كان و گێڕانه‌وه‌ی متمانه‌ی نێوان پێكهاته‌كانی نێو كۆمه‌ڵگا بوو داڕوخابوو به هۆی كێشمه‌كێشمه سیاسیه‌كانه‌و هه‌روه‌ها له‌سایه‌ی ڕاگه‌یاندنێكدا كه ماوه‌ی چه‌ندین ساڵ بانگه‌شه‌ی رق و جوداكاری بڵاوده‌كرده‌وه… هه‌موومان قوربانی بووین، به‌ڵام جه‌نگاوه‌ره منداڵه‌كان گه‌وره‌ترین دۆڕاو بوون”.
به‌م وتانه چالاكوانێكی بۆسنی تێڕوانینی خۆی سه‌باره‌ت به‌و جه‌نگه‌ی وه‌ك منداڵێك تیایدا به‌شدار بووه پێشكه‌ش كرد، كۆتایه‌كه‌شی هاوڵاتیه‌كی ئاستێكی مام ناوه‌ندی خوێندن و نه‌خۆشێكی بی سه‌رپه‌رشیار كه به‌دوای كارێكدا ده‌گه‌ڕێت پێداویستیه‌كانی خۆی و خێزانه‌كه‌ی پێ دابین بكات له‌نێو كۆڵێك له كێشه‌ی ئابوری و كۆمه‌ڵایه‌تی كه وڵاته‌كه پێوه‌ی ده‌ناڵێت پاش 24 ساڵ له شه‌ڕی نێوخۆ.
ڕێكخراوی (منداڵانی جه‌نگ بۆ به‌رگریكردن له‌ئاشتی) پاش دوو ده‌یه له‌كۆتایهاتنی جه‌نگ له بۆسنه‌و هه‌رسك ده‌مه‌زریندرا، بۆ هۆشیاركردنه‌وه سه‌باره‌ت به مه‌ترسی به‌كارهێنانی منداڵان له جه‌نگدا و ئاگاداربوون له مافه كانیان، ڕێكخراوه‌كه پێكهاتووه له‌و كه‌سانه‌ی پێشتر و له كاتی منداڵیاندا له گه‌ڵ لایه‌نه جیا جیاكاندا له‌شه‌ڕدابوون له‌به‌رانبه‌ر یه‌كتریدا. منداڵه جه‌نگاوه‌ره‌كانی كاتی جه‌نگ به نۆ هه‌زار كه‌س مه‌زنده ده‌كرین كه ئێستا له هه‌لومه‌رجێكی ژیانی قورسدان پاش ئه‌وه‌ی هه‌لی ته‌واوكردنی خوێندن و به‌ده‌ستهێنانی توانایی پیشه‌یی كاركردنیان له‌ده‌ستداوه، هه‌ندێكیشیان توشی پێكانی جه‌سته‌یی بونه‌ته‌وه كه كاریگه‌ری گه‌وره‌ی له‌سه‌ر ژیانیان داناوه بێ ئه‌وه‌ی هیچ پشتیوانیه‌ك بكرێن.
(روسمیر بیرالیك) و ( كمال سالاكا) كه له‌منداڵیاندا به‌شداری جه‌نگی بۆسنه‌یان كردووه، ئیستا بونه‌ته چالاكوانی ئه‌و كۆمه‌ڵه‌یه كه‌هه‌وڵی به‌دیهێنانی ئاشتی كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌دات و ئه‌زمونی منداڵه جه‌نگاوه‌ره‌كان ده‌گوازێته‌وه بۆ دروستكردنی ئاشتی له‌پاش ئه‌وه‌ی پێشتر دژی یه‌كتر جه‌نگاون، وتیان:
– له كاتی جه‌نگدا ئێمه قوربانی بووین، ئیستاش هه‌ر قوربانین چونكه ژیانمان داڕوخاوه، 500 ئه‌ندامی كۆمه‌ڵه‌ی
(منداڵانی جه‌نگاوه‌ر بۆ داكۆكیكردن له‌ئاشتی) گه‌وره‌بوون بێ ئه‌وه‌ی به‌هره‌مه‌ندبن له خوێندنێكی باش، ئێستاش چه‌ندین كێشه‌ی ته‌ندروستیان هه‌یه‌و زۆر قورسیشه كار په‌یدا بكه‌ن چونكه نه‌خۆش و لاواز كه‌م خوێندنن، ناتوانن بچنه زانكۆ، دواكه‌وتوون له هاوسه‌رگیری یان پێكیهنانی خانه‌واده، جه‌نگ ته‌واو بوو ئه‌وان هێشتا له قۆناغی هه‌رزه‌كاریدا بوون و ده‌بوا كۆشش و كار بكه‌ن بۆ ژیاندنی خێزانه‌كانیان….. ژیانیان تیاچوو ئه‌مرۆش ده‌یانه‌وێت خه‌ڵكانی دی هوشیار بكه‌نه‌وه بۆ دووباره نه‌بونه‌وه‌ی ئه‌و كاره‌ساتانه.
– ئه‌و كات ئێمه منداڵ بووین نه‌مانده‌زانی ئه‌مه مانای چیه… له جه‌نگدا به‌كاریان ده‌هێناین له پێناو به‌رژه‌وه‌ندیه‌كانیاندا…. توشی سه‌رسوڕمان هاتین كاتێك بینیمان” دوژمنه گریمانیه‌كانمان” كه به‌رانبه‌رمان ده‌جه‌نگان پێشتر، زۆرێكیان هه‌ڵگری به‌های ئینسانی زۆر به‌رز بوون به‌ڵام له‌ژیر زه‌ختی سیاسیه‌كان و ئه‌جینداو پڕوپاگنده‌كانیاندا بوون …. بۆمان ده‌ركه‌وت صربیه‌كان و كرواتیه‌كان كه له‌به‌رانبه‌رماندا ده‌جه‌نگان دوژمن و خیانه‌تكار نه‌بوون … ئیمه هه‌موومان هه‌ڵخه‌ڵتیندرابووین.
– پێش جه‌نگ سیسته‌مه‌كان پێویستیان به پڕوپاگه‌نده هه‌یه به‌ڵام دوای دروست بوونی جه‌نگ پێویستیان به پڕوپاگه‌نده نییه، هیچ پێداویستیه‌كیان به‌مه نییه پاش ئه‌وه‌ی كۆشتار ده‌كه‌وێته نێو كه‌سانی مه‌ده‌نیه‌وه.
– پێش جه‌نگ ده‌یان وت : ئه‌ته‌وێت وه‌ك مه‌ده‌نیه‌ك له ماڵه‌كه‌تدا بمریت یان ده‌ته‌وێت وه‌ك قاره‌مانێك له‌به‌رانبه‌ر دوژمن بۆ به‌رگریكردن له‌میله‌ته‌كه‌ت گیان له‌ده‌ست بده‌یت….. ئه‌م پڕوپاگه‌نده‌یه پاڵی به هه‌زاران منداڵه‌وه‌نا بچنه میدانه‌كانی جه‌نگه‌وه.
– كۆمه‌ڵه‌كه یه‌كێك له به‌رنامه‌كانی ڕێكخستنی گه‌شتێك بوو بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی پێشتر منداڵی جه‌نگاوه‌ر بوون، زۆرێكیان بۆیان ده‌ركه‌وت كه له هه‌مان به‌ره‌دا به‌رانبه‌ر یه‌كتر شه‌ڕیان كردووه تۆشی سه‌رسوڕمانیش هاتن كه ده‌توانن پێكه‌وه به ئاشتی پێكه‌وه هه‌ڵبكه‌ن و ژیان بكه‌ن، بۆمان ده‌ركه‌وت ئێمه هه‌موومان به پڕوپاگه‌نده گه‌مارۆ درابووین و قوربانی جه‌نگێكی خراپ بووین كه خزمه‌تی به هیچ كه‌س نه‌كرد.
– كه گه‌وره بوین بۆمان ده‌ركه‌وت حیزبه سیاسیه‌كان له به‌رژه‌وه‌ندیاندایه كێشمه كێشمی نه‌ته‌وه‌كانم بمێنێته‌وه، هه‌ر ئه‌مه‌شه كه پێویسته ڕوبه‌ڕوی ببینه‌وه، چونكه دواجار ئه‌وه خه‌ڵكه كه زه‌ره‌ر ده‌كات.
– هیزه نێوده‌وڵه‌تیه‌كان پیان وابوو به‌دروستكردنی خانوبه‌ره‌و گه‌رانه‌وه‌ی خه‌ڵك بۆسه‌ر كارو دابینكردنی خزمه‌تگوزاریه‌كان هه‌موو شتێك باش ده‌بێت، به‌ڵام گرنگیش بوو نه‌فسیه‌تی خه‌ڵكیش بنیات بنرێته‌وه، هه‌ر ئه‌مه‌شه كه پێویسته ئه‌نجام بدرێت بۆ ده‌رباز بوون له ده‌رئه‌نجامه‌كانی جه‌نگ و بنیات نانه‌وه‌ی متمانه له نێو خه‌ڵكدا.
– ده‌زگاكانی ڕاگه‌یاندن له سه‌رده‌می جه‌نگدا به‌شێك بوون له‌و پڕوپاگه‌نده جه‌نگیه ئێمه‌ش له‌ژێر كاریگه‌ری ئه‌واندا بوین، ڕۆڵیان هه‌بوو له‌به‌رده‌وامبوونمان له جه‌نگ… ئیمه ناچار بوین وابكه‌ین.. بڕوامان وابوو ئێمه خۆمان به‌خشیوه بۆ به‌رگریكردن له‌ژیانمان و ژیانی خێزانه‌كانمان به‌بێ ئه‌وه‌ی هیچ ته‌جنیدكردنێكی ئیجباری هه‌بێت، به‌ڵام پاش جه‌نگ حكومه‌ت هیچ یارمه‌تیه‌كی پێشكه‌ش نه‌كردین بۆ دووباره تێكه‌ڵ بونه‌وه‌مان به كۆمه‌ڵگا.
– پێویسته ڕۆژنامه‌نوسان له‌سه‌ر منداڵانی جه‌نگاوه‌ر بنوسن و داوا له حكومه‌ت بكه‌ن یاسای تایبه‌ت به‌قه‌ده‌غه‌كردنی به‌كارهێنانیان له‌جه‌نگدا ده‌ربكات، وه‌به‌وه‌ڕیان پێ بهێنن كه پێویسته ژیان ئاسایی و شایسته‌ی خۆیان بژین … هه‌روه‌ها پێویسته پێداویستیه‌كانی گه‌نجان و واقعی ژیانیان بناسێنن و هۆشیاریان بكه‌نه‌وه.. رۆژنامه‌نوسان ئه‌ركیانه ئاماژه‌مه‌ترسیداره‌كانی هه‌ڵگیرسانی جه‌نگێك كه ڕوده‌دات له ئاینده‌دا ئاشكرا بكه‌ن و كه مه‌ترسیه بۆ هه‌مووان.
* ئه‌م بابه‌ته ده‌رئه‌نجامی خولێكی ڕاهێنانه كه ڕێكخراوی پاڵپشتی نێوده‌وڵه‌تی ( IMS ) به هاوكاری یه‌كێتی رۆژنامه‌نوسانی بۆسه‌نه‌و هه‌رسك له پایته‌ختی سه‌رایفۆ ئه‌نجامدرا بۆ كۆمه‌ڵێك ڕۆژنامه‌نوسی سوری وعێراقی له‌نێویشیاندا رۆژنامه‌نوسانی تۆڕی ( نیریج) ی بۆ كاری بنكوڵكاری، كه تیایدا جه‌خت له وانه‌كانی جه‌نگی نێوخۆی بوسنی قۆناغه‌كانی دواتری پاش جه‌نگ و ڕۆڵی ڕاگه‌یاندن له كاتی جه‌نگ و بنیاتنانی ئاشتیدا.
* له جه‌نگی نێوخۆی بوسنه‌دا ( 1992- 1995) زیاتر له 100 هه‌زار كه‌س كوژرا، زیاتر له 30 هه‌زار قوربانی توندوتیژی سێكسی لێكه‌وته‌وه، زیاتر له 700 گۆڕی به‌كۆمه‌ڵ دۆزرانه‌وه كه 30 هه‌زار قوربانیان تیادایه .
* ڕۆژنامه‌نوس و توێژه‌ری سیاسی
Everything is very open with a precise explanation of the challenges.
It was definitely informative. Your site is extremely
helpful. Thanks for sharing!
At this time it seems like Movable Type is the preferred blogging platform available right now.
(from what I’ve read) Is that what you’re using on your blog?
Valuable info. Lucky me I found your web site by chance, and I’m shocked why
this accident didn’t came about earlier! I bookmarked it.
Undeniably consider that which you said. Your favourite
reason appeared to be at the internet the simplest factor to remember of.
I say to you, I certainly get irked at the same time as other folks consider
worries that they just don’t understand about. You controlled to hit the nail upon the highest and outlined out the whole thing with
no need side-effects , other people could take a signal.
Will likely be again to get more. Thanks
Hi there, just wanted to mention, I enjoyed this post.
It was funny. Keep on posting!
Great goods from you, man. I’ve understand your stuff previous to
and you are just too excellent. I actually like what you have acquired here, certainly like what you’re saying and the way in which
you say it. You make it entertaining and you still care for to keep it sensible.
I can’t wait to read much more from you. This is really a great site.
I feel that is one of the so much significant information for me.
And i am glad studying your article. But should commentary on few normal issues, The web
site style is ideal, the articles is actually nice : D.
Excellent task, cheers