پیشەییانە کاربکە و خۆت لە پەيوەست بون دابڕە،
قوربانيەكان ھەرقوربانین، هەرکێ بن ولەهەرکوێیش بن
وانەکانی ساڵانی جەنگ و ئاشتی لە بۆسنە
و هەرسك(4)
لە مەوداکانی کارکردنمان لەساڵانی جەنگدا
بڕوامان بەوە هێنا کە قوربانیەكان ھەر قوربانیین، و نابێت جیاوازی لە نیوانیاندا
بکرێت، سەربە هەر نەتەوەيەك بن، سەربەو نەتەوەیەی تۆ بن یان نا، تەنانەت ئەگەر خانەوادەکەیشت
قوربانی بوو، پێوویستە تۆ بێلایەن و بابەتیانە بنوسیت و پابەندبیت بە رەوشتەکانی
کاری رۆژنامەگەری، بۆئەوەی رۆژنامەگەرێکی راستەقینە بیت و متمانەی هەمووان بەدەست
بهێنیت، ئەگەرنا بۆت دەردەکەوێت کە هەڵەيەكى گەورەت ئەنجامداوەو نرخەکەیشی گران
بوو، خانمە ڕؤژنامەنوس بۆرک رۆدیج وا ئەڵێت.
رۆدیج، بەر لە جەنگی بۆسنەوە لە رۆژنامەگەریدا
کاری کردووە، لەساڵانی جەنگەکەدا لەو پیشە دژوارەدا کاری کردوە و لەبەرەکانی جەنگەوە
هەواڵەکانی گواستۆتەوە، بەبێلایەنی و ئازایەتی رووداوە ناهەموارەکانی جەنگ و چیرۆکی
قوربانيانى هەموو لایەنەکانى دۆکومێنت کردووە، هەتاوەکو ئەمرۆش ئەو بە دڵگەرمیەوە
کاری خۆی ئەکات و باوەڕی بە ووشەوی ڕاست و گۆڕانکاری هەیە، ئێستا پلەی ئەمینداری
رابتەی رۆژنامەنوسانی بۆسنە و هەرسكە:-
– رابیتەی
رۆژنامەنوسانی بۆسنە و هەرسك كە لە ماوەکانی جەنگ دامەزرا لەکاتێکدا سێ لەشکر شەڕیان
دەکرد، لەسەر خاک، رۆژنامەسوێکی زۆریش دابەشبووبوون بەسەریاندا بۆ پروپاگەندە کردن
بۆیان لەژێر کاریگەری باکگراوندی نەتەوەیی و ئاینیدا.
– پێکهێنانی ئەو
رابیتەیە بۆ ئەوە بوو رۆژنامەنوسەکان کۆبکاتەوە کە بە بەرپرسیارێتیەوە ئەنووسن
دوور لە باکگراوند و ئینتمای خۆیان، رۆژنامەنووسی لە پێکهاتە جیاوازەكان لەخۆگرت،
کە کار بۆ روماڵكردنى ڕاستىەكان بکەن لەپێناوی بەدیهێنانی بەرژەوەندیە گشتيەكانى کۆمەلگای
بۆسنە بەدەر لەهەر تاکە لایەنێکی تر. ئەمڕۆ بەگەورەترین رابیتە دادەنرێت و ٧٥٠ رۆژنامەنووسی
لەخۆگرتووە، پەیامی ئەو بۆ دوای جەنگ: بەدیهێنانی (چەسپاندنی) راگوزەری دادى و ڕۆڵبینینی
ئەرێنی لە بنیاتنانی ئاشتیدایە.
– لە
کاتێکدا خەڵکی سرایڤۆ ڕایان دەکرد، زۆرێک لە رۆژنامەنووسەکان ڕۆشتن بۆ سرایڤۆ بۆ گەیاندنی
هەواڵەکانی جەنگ، بەهیچ شێوەيەك و هیچ کاتێک وازیان لەکارە گرنگ و گەورەکەی خۆیان
نەهێنا لە ڕوماڵكردنى راستيەكان تەنانەت لە ژێر قورسترین بارودۆخدا.
لەو ماوانەدا هەندێک داوای دابەشکردنی
دەکرد و ئەوانی تر داوای یەکبوون، هەندێک درۆی بڵاودەکردەوە و ئەوانی تر راستيەكانيان
ڕوماڵ دەكرد، هەندێک لە پێناوی ئاشتیدا دەینوسی و ئەوانی تر لەپێناوی جەنگ..
“هەمیشە
هەل بۆ ئاشتی هەیە“
ماوەکانی جەنگ زۆر قورسن و بۆشاییەکانیش
گەورەن (مردن، برسێتی، لێکدابڕان و گەمارۆ) بەڵام هەمیشە هەلێک بۆ ئاشتی هەیە و ئێمە
بڕوامان پێی هەبوو، و بڕوامان بەوە هەبوو کە پێویستە کۆتایی بە جەنگ بێت، و جەنگ
چارەسەر نابێت، و پێویستە بۆسنە ووڵاتی هەمووان بێت.
– ئەمڕۆ، دوای ٢٢
ساڵ لە کۆتاییهاتنی جەنگ، و لەگەڵ راستیی هەبوونی ناکۆکيەكان لەنێوان پێکهاتەکاندا
و مەترسی بەردەوام لەسەر هەڵگیرسانی جەنگی نوێ، ئێمەی رۆژنامووس بەدوای هەلی رەخساودا
دەگەڕێین بۆ گۆڕانکاری لەوەی کە وەصفی ئەکەین بە “جەنگی هەڵپەسێراو” بۆ ئاشتی و پێکەوەژیانی ئەرێنی، و
بازدان بەسەر ئەو پاشماوە قورس توندوتیژیەی جەنگی ناوخۆ و جوڵاندنەوە بەرەو دوبارە
بنیاتنانی هاڕمۆنيەتى کۆمەڵایەتی و دانانی ژێرخانی ڕاگەیاندن و مەدەنیەت و سیاسی و
بەڕێوەبردن وەک پێوویستیەکانی ئەو گۆڕانکاریە بەئاراستەی ئاشتی هەمیشەیی.
– ئێمە ئاشتی نا
دادپەروەر ڕەت دەکەینەوە ” ئەوەی کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ڕێککەوتنی دایتۆن
-ی نێودەوڵەتی سەبارەت کۆتاییهێنانی جەنگ لە بۆسنە بەسەرماندا سەپاندویەتی، بەڵام
ئێمە هێشتا تێڕوانینمان ئەوەیە کە ئاشتی باشترە لە جەنگ، لەبەرئەوە ڕێککەوتنی دایتۆن مان قبولکرد، بەڵام ئەمرۆ لەو باوەڕەداین کە پێوویستیمان
بە ڕێککەوتنێتی نوێ هەیە کە نەک تەنها کۆتایی بە جەنگ بهێنێت و بەس، بەڵکو ڕێککەوتنێک
کە ئاشتی هەمیشەیی دروست بکات.. چونکە ئاشتیەكى نادادپەروەر واتای نەبوونی دادپەروەری
و ترسی هەمیشەییە.
– لە مەودای کارەکانماندا
لە جەنگدا دەرکی تەواوەتی بەوە ئەکەین کە لێبوونەوە لە ئاسەوارەکانی جەنگ و فەرامهکردنی
ئاشتی پێویستیان بە کاتێکی زۆر هەیە… و ئەمرۆیش ئەوە ئەزانین کە دامەزراندنی دیموکراسیەت
و دەوڵەتی مەدەنی پێویستی بە کاتێکی زۆرلەوە زۆرتر هەیە و هەروەها ئەوە ئەرکێکی
گرنگ و ئاڵۆز و قورسیشە.
“ڕۆژنامەگەری
دوای جەنگ“
– لە مەوداکانی جەنگ
و دوای جەنگ، زۆرمان چەشت لە رۆژنامەگەرێتی حزب و رۆژنامەگەرێتی ئاراستەکراو، دەزگاکانی
راگەیاندنی هەر پێکهاتەيەك هێڕشی ئەکردە سەر ئەوی تر لە چوارچێوەى پڕوپاگەندەی جەنگدا،
ڕاگەیاندن لەدەستدەرچوو بوو، ووتاری ناشیرینکردنی ئەوی تر روون و ئاشکرا بوو ، ئەوەیش
هۆکاری زیاتر ئاڵۆزکردنی جەنگ بوو…
– ئەمرۆ لەوە ئەچێت
کارەکە ئاڵۆزتربێت، ئەمەیش بەهۆی دەرکەوتنی تۆڕەکانی پەیوەندی کۆمەڵایەتی و ئەوەی
لەو رێگایەوە هەلى بۆ بڵاوكردنەوەى بۆچوون خێراتر و ئاسانتر کردووە بە هەڵگرتنی تەشهیرو
رێگەدان بە بانگەوازی بۆ پیادەکردنی توند و تیژی و برەودان بە ووتاری ڕق وکینە، بەڵام
لە هەمان کاتیشدا بواری گەورەی رەخساندووە بۆ دروستکردنی ئاشتی و برەودان بە بیری
چاک و دەستپێشخەرى تاکەکان و گروپەکان بە ئاوێتەیی وپێکەوەژیانی ئاشتیانە و هاندان
بۆ بەها مرۆیيەكان وتۆڕەکانی پەیوەندی کۆمەڵایەتی هەلی گەورە و زامنی رەخساندوە و
هەڵگری زۆرێک لە چیرۆکی بنیاتنانەوە و خۆشەکردنی ئاشتی و پێکەوە ژیانە.
وەهەروەهاهۆکارێکی کاریگەرە بۆ گەیاندنی
داواکاری خەڵک بۆ دەسەڵات و فشارکردن لەسەری.
• ئەم بابەتە دەرکەوتەی
وەرشەی ئەو ڕاهێنانەیە کە لەلایەن رێکخراوی پاڵپشتى میدیای نێودەوڵەتى پشتگیریکردن
لە راگەیاندنی ئازاد ( IMS ) بە هەماهەنگی لەگەڵ
رابیتەی رۆژنامەنوسانی بۆسنە و هەرسك، لە سەرایڤۆی پایتەختی بۆسنە، بۆ راگەیاندنكاران
و چالاکوانانی عیراقی و سوریایی، لە نێویاندارۆژنامەنووسان لە تۆڕی “نیریج”
بۆ بەدواداچوونەکان، چڕبوونەوەی وانەکان لەسەر جەنگی ناوخۆی بۆسنە قۆناغى راگوزەرى
و رۆڵی راگەیاندن لە مەوداکانی نێوان جەنگ و بونیاتنانەوەی ئاشتی
• کوژراوەکانی جەنگی
ناوخۆی بۆسنە (١٩٩٥ – ١٩٩٢) زۆرتر لە ١٠٠ هەزار مرۆڤ بوو، ئەم جەنگە ٣٠ هەزار کەسی
وەک قوربانی توند و تیژی سێکسى لێ کەوتەوە وە زۆرتر لە ٧٠٠ گۆڕستانی بە کۆمەڵ کە زۆرتر
لە ٣٠ هەزار بونەقوربانى
*نوسەر و شرۆڤەکاری
سیاسی