ساڵێک دوای بەدیهێنانی ئاشتی

گەشتی ئاشتی بە زەردەخەنەی کۆتا ڕزگار بوو وە زەردەخەنەی ئەوسەربازەی کە کۆتا فیشەکی تەقاند دەستی پیکرد، لەوکاتەوە تائێستا یەک ساڵی تەواوی فەرقە، ئەوکاتەی کە سەرۆک وەزیران حەیدەرعەبادی ڕزگارکردنی شاری موسڵیان راگەیاند لە دەستی داعش لەبەردەم مەزاری ئەوکچەی کە بۆتە سیمبولی تاوانەکانی داعش لەکاتی دەست بەسەرداگرتنی موسڵ لە نزیک سنجارلە ڕۆژئاوای موسڵ، لەوکاتەوە تا ئێستا زۆرپێشهات وقەیران وهەوڵی چاککردنەوە ڕویانداوە.

٣٦٥ ڕۆژ بەبێ تیرۆر

لەساڵی ٢٠٠٤ ەوە شاری موسڵ لە نێوکۆمەڵێک شەپۆلی تەکفیری دەژی پاش ئەوەی کە ڕێکخراوی قاعیدەو دواتر ڕێکخراوی داعش دەستیان گرت بەسەرشارەکەوخەڵکەکەیدا لەڕێگەی پیادەکردنی کوشتن وهەڕەشەو ڕوبەڕوبونەوەی هەرچالاکییەکی سیاسی وڕۆشنبیری وئابوری لەژیرناونیشانی وەلاء وبەرائی فیقهی

بەڵام لەتەموزی ٢٠١٧ ەوە هیچ ڕوداوێک ڕوی نەداوەکە هەڕەشە بخاتە سەر بارودۆخی ئەمنی، ئەمەش دەگەڕیتەوە بۆ هەوڵی زۆری هیزە ئەمنییەکان بە هاوکاری دانیشتوانی ناوچەکە، سەرەڕای نەمانی ئەوکەسانەی کەسەرپەرشتی دۆسییەی ئەمنی موسڵیان دەکرد لەدوای ساڵی ٢٠٠٣، لەبەرئەوە بارودۆخی ئەمنی لەئێستادا باشترە.

داپؤشینی برینەکان لەڕێگەی چارەسەری ڕۆشنبیرییەوە

یەکیک لە دیارترین خەسڵەتەکانی دوای ڕزگارکردنی موسڵ ئەو پەرچە کردارە ڕۆشنبیرییانەیە لە بەرامبەر ئەوداگیرکارییەی کە داعش کردی، زۆرچالاکی ڕۆشنبیری ئەنجامدراون وەک ڤیستیڤاڵ وکەرنەڤاڵی ڕۆشنبیری، گرنگترینیان میهرەجانی خوێندنەوەی یەکەم وڕۆژی جیهانی ئاشتی ومیهرەجانی ئەبوتەمامی نێودەوڵەتی بۆشیعر،سەرەڕای هاتنی زۆر وەفدی ڕۆشنبیری لەتەواوی دونیاوە بۆسەردانی موسڵ ، وەدروست کردنی دەرچەی ڕۆشنبیری لە رێگەی دیدارەڕۆشنبیرییەکانەوەودیداری کتێب ودیداری مۆسیقا، وەگروپی مۆسیقا دروست بووە کەئازادانەلەسەرشۆستەی شەقامەکان مۆسیقا دەژەنن..

ئایا لە پێکەوەژیانین؟

ناکرێت ئەوخوێنانەی رژاون هەروا بەهەدەر بڕۆن یان ملکەچ بن بۆ سازشکاری سیاسی وهەرجۆرە سازشکارییەکی تر لەبەرژەوەندی ئەجێندایەکی دیاریکراو،لەبەرئەوە ڕۆژ لە دوای ڕۆژقافڵەدەگەنە موسل بۆهاوسۆزی دەربرین لەگەڵ موسلدا،وە موسلییەکانیش لەبەرامبەردا سەردانی نەجەف وکەربەلاو گۆڕستانی ئاشتی وحلەوعیمارەوبەغداد دەکەن، پاش دابرانێک کە بۆماوەی سێ ساڵ درێژەی کێشا لەنیوان عێراقییەکاندا بەهۆی بارودۆخی ئەمنی.

ئەوەی کەموسڵ پێویستی پێیەتی بریتیە لە چۆنیەتی گەڕانەوەی کەمایەتییەکان ومەزهەبەکان وپێکهاتەکان ئەمەش بەدی نایەت بەبی چەسپاندنی پێکەوەژیان لەموسڵدا وەگەڕاندنەوەی موڵکەکان بۆخاوەنەکانیان وەقەرەبوکردنەوەی زیانلیکەوتوان بەهۆی شەڕی ڕزگارکردنی موسڵ لە خانوەکان وبازاڕەکان وموڵکە بازرگانییەکان، ئەمەش تەنها بە پارە ناکرێت بەڵکو لەڕێگەی بنبڕکردن وتاری ڕق لیبونەوەو فەتوای کوشتن ووتاری دینی دواکەوتوانەوە دەکرێت، ئەوەی لە موسڵدا رویدا بە ساڵی ڕوناکی دەپیورێت نەک بەساڵی زەمەنی.

داهاتوی موسڵ لەڕیگەی چوارگۆشەی فێرکردن وئابوری وکارگیڕی وسیاسەتەوە:

ئەمڕۆ یەکێک لەدیارترین کێشەکان کەڕوبەڕوی موسڵ دەبێتەوە ، بریتیە لەچارەسەرکردنی دۆخی خوێندن وفێرکردن لەسایەی وەستاندنی خوێندنگە و زانکۆکانی بۆماوەی سێ ساڵ، ئەرکە گرنگەکەش بریتیە لە گەڕاندنەوەی دامەزراوەکان و گەڕاندنەوەی خوێندکارەکان وەک هەموشوێنەکانی تری وڵات، سەرباری هەموو ئەمانە دوبارە گەڕانەوەی ژیان بۆزانکۆی موسڵ کە بەکۆگایەکی گەورەی رۆشنبیری دادەنرێت بەگەڕانەوەی مانای زۆردەبەخشێت ،

دەکرێت برینی شارەکە بە خستنەوەگەڕی چالاکییە ئابوری وبازرگانی وگەرانەوەی بانکەکان و وەبەرهێنانی ئابوری ساڕێژبکرێت، وە تائێستا شارەکە لە ژێر باری سستی چالاکی ئابوری نەهاتۆتە دەرێ ئەمەش لەبەر نەکردنەوەی بانکەکان ونەکردنەوەی بازاڕی گەورە لەشارەکەدا و قەرەبونەکردنەوەی زیان لێکەوتوان، سەرباری هەمو ئەمانەش چارەسەرکردنی بریندارەکان پێویستی بە هەوڵی زۆرو تێچونی زۆرهەیە لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە یان لەڕێگەی گەڕانەوەی کەرتی تایبەتەوە.

وە نەڕێوەبردنی موسڵ وبەڕیوەبردنی دام ودەزگاکانی دەوڵەت تائێستا نەگەشتۆتە ئاستی پێویست وەکارنەکراوە بۆ هەستانەوەی شارەکە تەنها لە ڕێگەی هەندێک هەوڵی بچوکەوە نەبێت کە ناگاتە ئاستی ئەو زیانە گەورانە کە بەشارەکە گەشتووە بەتایبەت ڕێگەوبان بەهۆی داڕوخانی پردەکانییەوە، سەرباری لاوازی جۆری مامەڵەکردن لەگەڵ قەیرانەکان لەشارەکەدابەهۆی لاوازی پلان وکەمی ئەزمون و پشت نەبەستن بە کەسانی بە توانا لە پلان دانان بۆ ڕوبەڕوبونەوەی قەیرانەکان، لەبەرئەوە پێویستە کەکاتی هەلبژاردنە ناوخۆییەکانی شارەکە دیاری بکرێت کەلەڕێگەیەوە متمانە بۆهاوڵاتی موسڵ بگەڕێتەوە.

سەبارەت بەچالاکی سیاسی کرانەوەیەکی زۆردەبینین لەکایەی سیاسیدا، یان لەپاڵاوتن وبەشداری لەهەڵبژاردنەکاندا، وە نەینەوا لەهەڵبژاردنەکاندا زۆرترین ڕێژەی بەشداری هەبوە لە چاو پارێزگاکانی تری عێراقدا، بەڵام بارودۆخی سیاسی پێویستی بەکوژاندنەوەی ئەوگرژی وئاڵۆزییەی نێوان هەولێروبەغدایە کەهە لەڕیگەیانەوە هەندێ لەوڵاتانی هەرێمی دەیانەوێ گرێ سیاسی ومیژووییەکان لەنەینەوا یەکلایی بکەنەوە..، لەبەر ئەوە پارێزگاکە پێویستی بەبێلایەنی هەیە بۆ ئەوەی نەبیتە کارتێکی فشار بەدەستی لایەنێکەوە و دژی لایەنەکەی تر، چونکە شارەکە بەو سەرمایە مێژوویی و ڕۆشنبیرییەوە بەرگەی هیچ ململانییەکی دی ناگرێت .

چارەسەر چییە؟

چارەسەرەکان دەکرێت ببنە جێگای گفتوگۆ لەڕێگەی دوبارە بنیاتنانەوەی متمانەی هاوڵاتی لە ڕێگەی بوژاندنەوەی  باری ئابوری وسیاسەت وڕۆشنبیری وە دورخستنەوەی پەراوێزخستن وتەکفیر و مژدەدان و ترساندن، وەدوبارە بونیاد نانەوەی شارەکە لەڕێگەی جیبەجێ کردنی یاسا و دادپەروەری ڕاگوزەری کەقوربانییەکان قەرەبودەکاتەوەو تاوانباران سزادەدات، وەپاکتاوی بیری تەکفیری دەکات لەڕیگەی دامەزراوە دینییەکانەوە بەپێی پێویستی دوبارەپیداچونەوە بەوتارەدینییەکان بەشیوەیەک بگونجێت لەگەڵ ئاستی ئەو ئاڵنگارییانەی کەشارەکە ڕوبەڕوی بۆتەوە.